#5 Close-up met raadslid Catrien Bijleveld

Voice over
Wat goed is, komt snel, hoor je weleens. En toeval bestaat niet. Of toch wel?

Catrien Bijleveld
Ja, wat zal ik zeggen? Serendipiteit? Geluk? Ik wist dat de termijn uit mijn vorige baan ten einde kwam. En de dag daarna had ik een vergadering waarin dat besloten zou worden. En de dag daarvoor werd ik dus gebeld of ik geïnteresseerd was.

Voice over
En zo wordt Katrien Bijlevelt eind 2019 van de ene op de andere dag raadslid bij de WRR, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

Catrien Bijleveld
Ja, ik denk dat dat gewoon toeval was, maar het was wel verbazingwekkend.

Voice over
Catrien is op dat moment nog directeur van het NSCR, het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. Ze hoeft niet lang na te denken om het aanbod te accepteren. Wat trekt haar aan bij de WRR?

Catrien Bijleveld
Ik denk dat de belangrijkste reden voor mij om bij de WRR te gaan is dat je met onderzoek iets kunt bijdragen aan beleid en regeringsbeleid. Ik heb als onderzoeker vaak gemerkt dat je artikelen schrijft en onderzoek doet en dat je denkt: nou daar zouden ze nou echt wat aan hebben in Den Haag. Dan ga je er nog heen om het onder de aandacht te brengen of je probeert interviews te geven in de krant. Van ja, dat moet dan toch echt opgepakt worden en dan gebeurt dat toch vaak niet.

Catrien Bijleveld
En nu zijn natuurlijk heel veel dingen politieke beslissingen. Dat begrijp ik ook wel. Maar toch is het soms jammer. Ik denk dat er meer gebruik zou kunnen worden gemaakt van die wetenschappelijke inzichten. En als je bij de WRR zit, dan zit je er dicht bij. Dan heb je de hoop en dat gebeurt ook volgens mij. Dat zie ik al gebeuren in de korte tijd dat ik er ben. Dat daar meer mee gebeurt. Het is natuurlijk fantastisch om wetenschappelijk onderzoek te doen; heel hoogdravend, heel briljant in een ivoren toren. Maar uiteindelijk is het natuurlijk fantastisch als er wat mee gebeurt.

Voice over
Catrien Bijlevelt is criminoloog, maar de weg daar naartoe liep over verschillende paden.

Catrien Bijleveld
Mijn achtergrond is nogal divers. Ik heb eerst psychologie gestudeerd, ben toen afgestudeerd in methoden en technieken, heb een proefschrift geschreven over datatheorie. Een beetje de technische kant van onderzoek doen. Ik heb toen een aantal jaren op dat vakgebied gewerkt en ben toen terechtgekomen bij het ministerie van Justitie. En toen dacht ik nou, misschien is het dan toch ook wel handig om iets meer van recht te weten.

Catrien Bijleveld
Ik ben uiteindelijk ook afgestudeerd in de rechten. Dat is natuurlijk een beetje aparte combinatie: onderzoeksmethodologie en rechten. Ik ben alweer heel veel jaren geleden terechtgekomen in het criminologische onderzoek en sindsdien noem ik mijzelf criminoloog.

Voice over
Waarom is dat een vreemde combinatie? Onderzoeksmethodologie en rechten.

Catrien Bijleveld
Als jurist kijk je heel erg naar hoe dingen moeten zijn, wat de normen zijn. Daar kijk je heel erg naar. En als empiricus bijvoorbeeld als psycholoog of als socioloog en ook als criminoloog, dan kijk je heel erg naar hoe het is. Dus hoe het moet zijn en hoe het is. Dat zijn andere dingen waar je naar kijkt, waar je op getraind wordt.

Voice over
Hoe gaat dat in zijn werk?

Catrien Bijleveld
Ik maak een wet om een probleem op te lossen. Vroeger, een beetje gechargeerd, vroeger maakte je dan die wet en zei je dat is mooi. Dat hebben we opgelost. En nu ga je proberen om ook te kijken wat er dan gebeurt en of die wet dat ook echt oplost. Het veld tussen feit en norm is op zich een heel spannend veld.

Voice over
Het veld tussen feit en norm, is dat niet precies, laten we zeggen, de speelruimte van de WRR? Ja, maar dan natuurlijk op veel meer terreinen dan alleen het recht.

Catrien Bijleveld
We kijken natuurlijk ook nog wel veel breder bij de WRR. Hoe dingen gaan in een maatschappij, hoe je dingen zou kunnen verbeteren.

Voice over
Hoe breed het werkterrein van Catrien is, kun je zien aan de projecten waar ze bij is betrokken. Zo werkt de WRR aan een verkenning bij de politie. Waar kijken Catrien en haar collega's naar?

Catrien Bijleveld
Of er grond is om op basis van maatschappelijke veranderingen en andere trends die je ziet de politiefunctie te heroverwegen, hoe je de politietaken vorm geeft, hoe je de veiligheidszorg vormgeeft in Nederland of er grond zou zijn om daar nog eens stevig over na te denken. En de twee trends waar we naar kijken is allereerst privatisering van heel veel veiligheidstaken en het tweede waar we naar kijken is de enorm snel toenemende digitalisering van onze maatschappij. De politie is natuurlijk traditioneel heel fysiek ingericht: er is een wijkagent, er is gebiedsgebonden politiezorg. En hoe moet je dat nou doen als mensen virtueel interacteren en bijvoorbeeld onveiligheid virtueel is?

Voice over
Een tweede onderzoek waar Catrien aan werkt, is de band tussen onderneming en maatschappij.

Catrien Bijleveld
Je bent op zoek of ondernemingen naast winst maken ook een maatschappelijke rol zouden kunnen vervullen. En wat je ziet is dat dat historisch heel vaak zo is gedaan. Vaak in de vorm van bijvoorbeeld onderwijs of huisvesting of andere dingen voor de werknemers. En we zijn aan het zoeken hoe dat in de huidige tijd vorm zou kunnen krijgen, wat er gebeurt, waar je tegen aanloopt, wat er wel en niet makkelijk gaat.

Voice over
Voor dit onderzoek heeft de WRR geen opdrachtgever, want die vrijheid, of beter die missie, heeft het instituut: zelf je oor te luister leggen en horen waar het schuurt.

Catrien Bijleveld
Je ziet dat we bij de WRR dus die twee smaken hebben, als het ware. Dus onderwerpen die wijzelf oppakken waarvan we zeggen wij vinden het belangrijk dat we daarna gaan kijken en onderwerpen die we bestuderen naar aanleiding van een verzoek. De politieverkenning waar ik bij zit, dat is er heel duidelijk eentje die op verzoek wordt gedaan.

Voice over
Het derde onderwerp waar Catrien zich op richt is corona.

Catrien Bijleveld
Van de zomer hebben we ook een notitie geschreven over corona. Best ingewikkeld om er wat over te schrijven, omdat wij natuurlijk vaak heel erg lange termijn, juist niet acute dingen onderzoeken. Maar wat we hebben geprobeerd is om te kijken in eerdere onderzoeken of daar bevindingen in naar voren waren gekomen die ook relevant zouden zijn voor de situatie waar we ons toen in bevonden. Daar heb ik samen met een staflid een notitie over geschreven.

Voice over
Dat onderwerp blijft nog wel even op de agenda staan.

Catrien Bijleveld
Soms is het ook heel exploraties binnen de WRR. Dan ben je aan het zoeken van hoe gaan we dit doen en wat kunnen wij bijdragen?

Voice over
Die exploratieve verhouding is overigens ook wat Catrien Bijlevelt zo bevalt bij de WRR.

Catrien Bijleveld
Ik kom heel veel nieuwe dingen tegen die ik allemaal niet wist. Je zit natuurlijk op de universiteit, heel erg in je eigen straatje. Vaak gespecialiseerd. Daar doe je je werk in en daar lees je literatuur. En hier is het veel breder. En dat is ook wel heel erg leuk. Je werkt ook met mensen samen die het allemaal heel veel dingen heel goed weten, dus je zit er meteen hoog in.

Voice over
Met haar werk aan de universiteit doelt Catrien op haar hoogleraarschap bij de Vrije Universiteit in methoden en technieken voor empirisch-juridisch en criminologische onderzoek.

Catrien Bijleveld
Het is bij ons ook de regel dat iedereen ieders stukken heel goed leest, dus ik lees alles beregoed wat er de deur uitgaat en dat soms ook in meerdere rondes. En dat maakt niet alleen dat jouw eigen stuk echt supergoed doortimmerd is voordat het de deur uitgaat, maar dat maakt ook dat je heel veel absorbeert en ziet waar anderen mee bezig zijn. Want in het normale leven zou je iets even vluchtig lezen of je zou de samenvatting even lezen. Maar nu is het echt van bladzijde 1 tot bladzijde 160.

Voice over
Catriens blik is verruimd.

Catrien Bijleveld
Ik merk ook dat ik hier thuis andere dingen doe dan vroeger. Dus ik lees heel braaf alle kranten. Ik lees het FD. Nooit gedacht dat ik het zou gaan doen. Een hele goede krant overigens. Ik kijk iedere avond naar Jinek en Op1. Want je moet op de hoogte blijven. Ik moet zeggen dat ik vroeger ook heel weinig politici kende. Daar ken ik er nu een heleboel meer van. Ik zat daar niet zo in. Zit daar nu veel meer in.

Voice over
Catrien verwacht dat ze dit werk nog vijf jaar kan doen. Dan breekt haar pensioen aan. Een van de dingen die ze dan wil gaan doen, is korte tijd lesgeven in Afrika. De kans is groot dat het Soedan wordt, want met dat land heeft ze een sterke band.

Catrien Bijleveld
Ik heb vroeger daar gewoond, kort. Daarvoor ook de taal geleerd. Ik heb vrienden daar. Een deel woont er nog,  een heel groot deel is weg. Altijd een beetje de tragiek van Soedan dat iedereen die al genoeg is opgeleid, die maakt dat-ie wegkomt. Ik maak regelmatig mee dat mijn vrienden het daar beduidend minder goed hebben dan ik. Hele andere levens. Dus die realiteit maak je een beetje, ja, hoe moet je dat zeggen, mismoedig omdat het zo lang duurt, men er maar niet uitkomt. Dan vraag je je ook af hoe kan dat nou? Dat heeft indruk op mij gemaakt. Het heeft mij zeker gevormd. Ik hoor regelmatig hoe mensen zoals ik het daar hele andere levens hebben. En dat is wel, ja, dat geeft enige reflectie op het eigen bestaan.

Voice over
Je hebt geluisterd naar een aflevering van Soundbite, een serie geluidsportretten van de raadsleden van de WRR, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Abonneer je voor meer podcasts van de WRR op WRR Vogelvlucht.