#21 Lustrumpodcast: Zes jongeren over de WRR, hun carrière en toekomst

Shad Raouf: Welkom bij Vogelvlucht, de podcast van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Mijn naam is Shad Raouf, jullie host. 
De WRR viert dit jaar zijn lustrum. Al vijftig jaar voeren ze gedegen onderzoek uit, naar, voor en over het regeringsbeleid. 
In deze aflevering spreken we met zes oud stagiairs over hun tijd bij de WRR en hun blik op de toekomst. Wat hebben ze bijvoorbeeld opgepikt van hun tijd bij de WRR?
Jurgen Timmerman: Ik heb wel heel erg geleerd dat het goed is om uit je eigen denkspoor te treden.
Eva van Haaster: Ik denk met name dat ik dat lange termijn perspectief meer ben gaan waarderen
Shad Raouf: Maar we gaan het ook hebben over wat zij denken dat de WRR beter kan doen.
Teun van Bebber: Ik denk wel dat het interessant is als de WRR meer op de radar komt ook van de burgers in Nederland.
Ana Röell: We leven In zo'n snelle waan van de dag tegenwoordig dat sommige thema's bijna autodatet zijn tegen de tijd dat het onderwerp aanbreekt.
Shad Raouf: En hun adviezen voor jongeren die wat eerder in hun carrière zijn, nu zij al een paar jaar extra ervaring hebben.
Myrthe van de Pavert: Je hoeft niet naar je studie de perfecte baan te hebben. Het is gewoon weer wat wil ik leren? Waar ben ik op dit moment in geïnteresseerd?
Jonas de Leeuw: Het zou best wel goed zijn als jongeren rapporten lezen van instanties zoals de WRR of ook het Sociaal Cultureel Planbureau 
Shad Raouf: Maar eerst stellen onze gasten zich natuurlijk voor. 
Myrthe van de Pavert: Ik ben dus Myrthe. Ik heb een achtergrond in de publieke gezondheid en de gezondheidswetenschappen en ik heb een master gedaan gericht op Global Health en ik werk voor een consultant in de publieke sector. We houden ons bezig met vraagstukken die voornamelijk vanuit de Europese Commissie of vanuit verschillende ministeries binnenkomen en ik werk bij Dokters van de Wereld. 
Teun van Bebber: Ik ben Teun. Ik heb internationale betrekkingen gestudeerd in Leiden en daar heb ik me vooral focust op conflictstudies. En bij die master heb ik dan ook stage gelopen bij de WRR. Na mijn opleiding heb ik eerst een jaar bij de belastingdienst gewerkt en komende week ga ik beginnen met een carrièreswitch; ga ik de opleiding tot officier der mariniers volgen. 
Eva van Haaster: Mijn naam is Eva, ik ben drieëntwintig jaar en ik woon in Den Haag. Ik heb een achtergrond in de internationale betrekkingen, bestuurskunde gedaan, een halfjaar stage wezen lopen bij de WRR. Ik was daar onderdeel van de politieke helpdesk en nu ben ik inmiddels ongeveer een maand actief als beleidsmedewerker bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. 
Jonas de Leeuw: Ik ben Jonas. Ik ben achtentwintig jaar oud en ik werk als direct secretaris van de directie middelen en control bij de gemeente Amsterdam en ik woon in Utrecht. 
Ana Röell: Mijn naam is Ana Röell. Ik ben dertig jaar. Ik werk binnen de HR, eerst als consultant en nu binnen NN Investment Partners. Daarvoor heb ik voor een kamerlid gewerkt voor de VVD. 
Jurgen Timmerman: Ik ben dus Jurgen. Ik ben zevenentwintig jaar. Ik werk momenteel bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Dat heeft ook te maken met mijn eerdere werk bij de WRR. 
Shad Raouf: Jurgen Timmerman studeerde Filosofie en Bestuurskunde en hij liep stage bij de WRR bij het project Opgave AI.
Jurgen Timmerman: Zodoende ben ik uiteindelijk ook bij de autoriteit persoonsgegevens terecht gekomen want die houden ook toezicht op algoritmen onder andere. 
Shad Raouf: Toch wel een divers groepje als je kijkt naar waar ze terechtgekomen zijn. De een is het bedrijfsleven ingegaan, de ander gaat het leger in en sommigen zitten nog bij de overheid. We gaan zo eens kijken wat voor invloed hun tijd bij de WRR heeft op wat ze nu doen. Maar eerst, wat hebben ze precies gedaan bij de WRR?
Teun van Bebber: Ik heb bij de afdeling communicatie stage gelopen en specifiek focuste mijn stage zich op het kijken naar wat de doorwerking was van WRR rapporten in de politiek.
Als er in de Tweede Kamer debatten waren bijvoorbeeld die betrekking hadden op de projectgroepen of op bepaalde onderzoeken dan kon ik daar ook voor ingeschakeld worden om die een beetje te volgen en om daar samenvatting van te geven. 
Shad Raouf: Eva was ook onderdeel van de Politieke Helpdesk. Eva, als politieke helpdesk hielpen jullie ook met het voorbereiden van bepaalde gesprekken toch? Welke gesprekken waren dat?
Eva van Haaster: Van de gesprekken die de voorzitter voerde met de fractievoorzitters. Dus zij ging de verschillende Kamerfracties langs om te praten over wat de WRR doet en waar eventuele haakjes zitten qua inhoud. 
Shad Raouf: En daarnaast had je ook nog iets anders in je takenpakket.
Eva van Haaster: Een ander onderdeel van mijn takenpakket was het ondersteunen bij nieuwe rapport lanceringen. Dus gedurende de zes maanden dat ik bij de WRR liep zijn er twee nieuwe rapporten uitgebracht. Kiezen voor houdbare zorg en het rapport over AI. 
Shad Raouf: Beide dus vooral ondersteunend. Maar als stagiair kun je ook heel inhoudelijk aan de slag gaan met rapporten.
Myrthe van de Pavert: Ik was stagiaire in de projectgroep corona scenario's. Dat ging over de brede impact van de Covid-19 pandemie op de samenleving. Dus we hebben eigenlijk scenario's geschetst waarin we keken wat gaat de impact zijn op de lange termijn en waar moet dus rekening mee gehouden worden binnen de maatschappij. 
Jurgen Timmerman: Nou ik kwam dus in de projectgroep, op het eind van het project. Projectgroep is nog wel bezig volgens mij nu met de landing van het rapport zoals we het dan noemen. Maar het rapport was bijna klaar, dus ik was heel erg betrokken bij het redigeren van de tekst, ook wel een beetje kracht van mij nadenken over hoe je dingen het best kunt verwoorden. Dat vond ik heel leuk om over na te denken.
Shad Raouf: Of om te beoordelen of een rapport aan vernieuwing toe is.
Jonas de Leeuw: We kregen eigenlijk de opdracht om twee rapporten onder de loep te nemen en te kijken of de WRR daar nieuwe rapporten over moest gaan uitbrengen. En het ene was focus op functies, dat ging over het mediabeleid. En het andere was normen en waarden en de last van het gedrag uit 2002. 
Ik heb vernomen dat er een nieuw rapport over mediabeleid in de maak is. Dat was ook ons advies volgens mij wel, zeker vanwege de digitalisering en heel andere vormen van media die tegenwoordig een rol spelen ten opzichte van 2007. 
Shad Raouf: En Ana als medewerker van de Tweede Kamer was al bekend met de WRR.
Ana Röell: Ik kwam er terecht vanuit de Tweede Kamer. Toen ik in de Kamer zat hadden we veel interactie met de WRR. De naam WRR valt er natuurlijk ook met grote regelmaat. Destijds werd er een nieuwe projectgroep opgericht, richtte zich op filantropische instellingen in de samenleving en de rol van de filantropische instellingen. 
Shad Raouf: Jullie zijn natuurlijk al een tijdje vertrokken bij de WRR en de wijde wereld ingetrokken. Als je terugdenkt aan je tijd bij de WRR, wat is je dan het meeste bijgebleven of waar heb je van geleerd? 
Myrthe van de Pavert: Het is een orgaan wat heel veel kennis uitstraalt en de mensen hierbinnen stralen ook heel veel kennis uit dus je wil toch het juiste zeggen, dus je bent heel behoedzaam want iedereen kan heel goed praten dat is wel een beetje de kern van de WRR. Mensen zijn heel eloquent en in staat om zichzelf goed onder woorden te brengen dus dat maakt het best spannend, maar ook heel leerzaam. 
Ana Röell: En dat komt echt omdat er verschillende persoonlijkheden, en daardoor verschillende stijlen bij de WRR zitten. De een is wat meer introvert en echt gericht op onderzoek. Je hebt natuurlijk hoogleraren die misschien wel graag van publicaties houden en van in de media bekend zijn. En juist het palet aan zoveel verschillende mensen met zoveel verschillende achtergronden en visies toch met hetzelfde gemeenschappelijk doel bezig zijn, namelijk adviesrapporten schrijven op basis van wetenschappelijk onderzoek. Dat maakte mijn tijd hier een van de meest memorabele tijden. 
Shad Raouf: Dat hebben we natuurlijk vaker gehoord dat het echt de mensen zijn die de WRR zo speciaal maken voor stagiairs. Jurgen, heb jij bijvoorbeeld iets geleerd wat je nog steeds bij je draagt?
Jurgen Timmerman: Ik heb wel heel erg geleerd dat het goed is om uit je eigen denkspoor te treden. De stafvergaderingen zijn daar een heel goed voorbeeld van. Het gaat allemaal met mensen met inderdaad ontzettend veel verschillende achtergronden, die toch op een of andere manier altijd wel iets zinnigs te melden hebben. En ook gewoon hele goede kritiek hebben. 
Ja, daar heb ik wel heel veel van geleerd. Dat je door kritiek te hebben op een hele respectvolle manier, hele opbouwende manier een ander heel erg kunt helpen. Dus dat je ook niet bang hoeft te zijn om te zeggen wat je denkt maar dat je dus ook niet bang hoeft te zijn voor wat een ander zegt omdat het bedoeld is om jou te helpen. En als het niet bedoeld is om jou te helpen, dan kun je het je nog wel laten helpen. 
Teun van Bebber: Wat ik zelf heel interessant vond is dat je opeens best wel dicht op de Haagse politiek zit de adviezen worden natuurlijk gewoon gepresenteerd aan de ministers. Je weet dat het gelezen wordt in Den Haag en als je gewoon van de universiteit komt, dan is dat best wel bijzonder om bij zo'n organisatie even mee te mogen draaien. 
Shad Raouf: En wat voor verschillen zie je tussen het werk wat je nu doet en je werk bij de WRR?
Jonas de Leeuw: Een gemeente is ook wel deels een uitvoeringsorganisatie, ja dat brengt ook wel weer een bepaalde dynamiek met zich mee. Heel anders dan Rijksoverheid of laat staan een WRR wat echt een onderzoeks-instituut is. Bij een gemeente Amsterdam gaat het over besluiten waar geld naartoe moet en die hebben gelijk impact op dingen in de stad. Afval ophalen of publieksvoorzieningen. Zeker in mijn huidige functie worden wij ook door de waan van de dag opgeslokt een beetje. 
Ana Röell: Het tempo in de Tweede Kamer ligt heel hoog. Daar gaat het vooral om als er een nieuw rapport van de AIVD verschijnt. Wie reageert er als eerste op? Dus het is soms een race tegen de klok om het zo snel mogelijk gelezen te hebben en een mening gevormd te hebben. Dat vind ik zelf heel interessant.
Ik denk dat de WRR een goede plek is om ook soms even te realiseren hoe belangrijk het is om even stil te staan en vanuit meerdere perspectieven te kijken naar wat je eigenlijk zegt. 
Shad Raouf: En door die snelheid kan ook het lange termijn perspectief naar de achtergrond verschuiven. En dat is nou net wat Eva juist is meer gaan waarderen door haar werk bij de WRR. Kun je ons daar iets meer over vertellen, Eva?
Eva van Haaster: Ik denk dat dat in het Nederlandse politieke bestel soms iets te veel naar de achtergrond verschuift. Zeker als je kijkt naar de afgelopen jaren, de crisissen volgen elkaar steeds sneller op. Juist dan is het denk ik belangrijk voor de overheid om een orgaan als de WRR te hebben die toch dat lange termijn perspectief inbrengt. 
Shad Raouf: En dat lange termijn agenderen is ook een van de krachten van de WRR. En dat heeft te maken met communicatie. Met woordkeuze. Zo was bij het rapport AI de vraag hoe duidelijk te maken dat AI als technologie wereld veranderend van aard kan zijn. Jurgen legt uit hoe ze met metaforen en scherpe woordkeuze daartoe gewerkt hebben.
Jurgen Timmerman: Er is een working paper geschreven in het kader van opgave AI. Dat ging over global purpose technologies, zoals dat dan in de historische wetenschap heet. En onderdeel van global purpose technologies zijn de verbrandingsmotor, elektriciteit. Je zou kunnen zeggen de uitvinding van vuur, uitvinding van het wiel, noem maar op.
Maar global purpose technologies ja heel veel burgers gaan dat niet begrijpen. En niet omdat ze niet slim zijn, maar omdat het een hele academische term is. Op een gegeven moment merkte je wel dat de term global purpose technology losgelaten werd en dat er nagedacht werd over een alternatief en dat toen de systeemtechnologie opkwam als alternatief, dat op een gegeven moment dat ook werd gebruikt ook intern al om te voelen hoe dat landt bij collega's van andere projectgroepen.
Maar ook om dus heel nadrukkelijk een manier te zoeken om het voor een groot publiek begrijpelijk te maken wat AI is en dat het echt een omwenteling kan zijn.
Ana Röell: Dat spreekt zich ook veel meer aan zo'n term?
Jurgen Timmerman: Ja, systeemtechnologie. Dat klink natuurlijk Geweldig. Ja, ja, ja.
Ana Röell: Ik heb van huis uit altijd geleerd; ik schrijf je een lange brief omdat ik geen tijd heb om een korte te schrijven. Het is veel moeilijker om bondig en duidelijk te zijn en juist die slag maken, vooral van complexe dingen. Dat maakt iets begrijpelijk.
Shad Raouf: Goed. Dat zijn heel mooie en positieve reacties op jullie tijd bij de WRR, maar doortastende en kritische mensen zoals jullie hebben vast ook wel gezien waar de WRR een slag kan winnen. Wat voor voorstellen hebben jullie om de WRR beter te maken? 
Jurgen Timmerman: Wat mij opvalt is als ik mensen vertel dat ik bij de WRR stage heb gelopen, dat doe ik ontzettend veel want het was heel leuk. Dat heel veel mensen gewoon echt niet weten wat de WRR is. Je moet toch proberen om zichtbaar te blijven. En misschien ook proberen om je bepaalde thema's iets meer toe te eigenen en wat zichtbaarder te zijn.
Ana Röell: Ik ben het zeker eens met wat Jurgen zegt over dat je bepaalde onderwerpen meer kunt toe-eigenen, dat je ook wat meer weet waar is de WRR nu onderzoek naar aan het doen. Het is wel lastig, de WRR moet natuurlijk niet een soort publiciteitscampagne doen en overal aansluiten.
Teun van Bebber: Ik denk wel dat het interessant is als de WRR nog iets meer op de radar komt ook van de burgers in Nederland. Er zijn echt heel veel rapporten die op gemeentelijk niveau of in de provincies heel veel waarde kunnen bieden. 
Shad Raouf: Meer bekendheid vergaren, een groot publiek bereiken. Voorstellen die we in eerdere podcasts ook voorbij hebben horen komen, maar Myrthe brengt daar ook wel wat tegen in.
Myrthe van de Pavert: Ik vraag me af of je wil dat de rapporten meer door burgers gelezen worden. Het is best een elitair orgaan. Het zijn echt wetenschappers die hier binnen zitten en de wetenschap bedrijven en op basis daarvan rapporten opschrijven. En ik vraag me af of je de populatie daarmee bereikt. 
Jonas de Leeuw: Het ligt er ook een beetje waar je natuurlijk impact wil hebben: publieke debat of wil je bij de beleidsmensen impact hebben?
Origineel was het echt zo'n rapporten machine hier, maar de toegankelijkheid van zo'n rapport is gewoon wat minder in die zin dat mensen niet zo'n heel dik rapport gaan lezen. Volgens mij is het in die zin wel de goede weg ingezet. We gaan steeds meer toe naar podcasts, lezingen en ook meer kortere working papers en dergelijke. 
Shad Raouf: Dus verschillende soorten uitingsvormen en tussentijdse papers en niet alleen maar rapporten. Ana zit daar ook wel heil in.
Ana Röell: We leven in zo'n snelle waan van de dag tegenwoordig dat sommige thema's bijna autodatet zijn tegen de tijd dat het onderwerp aanbreekt. Of dat er al nieuwe thema's zijn die daar overheen gaan. En het zou zonde zijn van het werk dat de WRR ergens in heeft zitten. Wellicht verandert dat ook de kijk op waar je eigenlijk met dat rapport naartoe wilde.
Myrthe van de Pavert: Misschien is dat ook wel de kern. Is de WRR niet altijd te laat met het publiceren van het rapport? Wat zo uniek was aan het corona onderwerp, die covid scenario studie was letterlijk een van de enige dingen die er was.
Eva van Haaster: Ik geloof dat dat Navigeren en anticiperen in onzekere tijden was. Ik merkte wel dat daar ontzettend veel waardering voor was omdat het een van de weinige bronnen was die echt perspectief gaf voor lange termijn scenario planning, zeg maar. 
Myrthe van de Pavert: In the heat of the moment was dat project er. We leefden nog onder de veronderstelling dat we daar misschien binnen anderhalve maand uit zouden zijn, dat bleek niet zo te zijn. 
Shad Raouf: Navigeren en anticiperen in onzekere tijden. Wat hield dat rapport eigenlijk in?
Myrthe van de Pavert: Toen hebben we vanuit de WRR een project opgezet waarin de langetermijngevolgen van de pandemie in kaart zijn gebracht en zo zijn er vijf scenario's uitgerold en daarin is breed gekeken op het niveau van de gezondheidszorg maar ook op klimaat niveau, arbeidsmarkt. 
Shad Raouf: En dit is dus een voorbeeld van een rapport dat heel breed in de samenleving is ontvangen.
Myrthe van de Pavert: Ja, dat is heel goed ontvangen. Er waren dus twee tussen publicaties. Eerst een PowerPoint. Daarna is er een essaybundel geschreven. En het is heel goed ontvangen omdat het zo'n nieuw onderwerp was en iedereen had vragen van ja, wat moeten we hiermee doen? En wat gaat er gebeuren? Dus het is door veel kranten opgepakt.
Shad Raouf: De WRR begeeft zich dus op een grensgebied. Ze voeren zelf geen wetenschappelijk onderzoek uit. Maar baseren zich wel op wetenschap. Het is geen mediakanaal, maar helpen wel via verschillende formats informatie de wereld in. Traditioneel vooral voor beleidsmakers en politici, maar kijken tegenwoordig steeds beter naar voor wie een rapport van belang is en zorgen voor een bredere verspreiding van die kennis. 
Laten we ook even een lange termijn perspectief nemen en wat breder kijken, want de wereld is groter dan wetenschap, overheid, carrières en zelfs de WRR. Wat speelt er in de wereld op dit moment waar je je nou echt druk om maakt? 
Teun van Bebber: Wat er gaat gebeuren met de Europese cohesie en ook de Amerikaanse cohesie. Ik denk één van de belangrijkste redenen waarom we zo welvarend zijn geweest de afgelopen jaren is omdat Europa als blok toch vrij stevig in zijn schoenen stond. Amerika natuurlijk idem dito, en als die liberale democratie klappen krijgt. Dat vind ik wel spannend.
Shad Raouf: Myrthe voelt dat verlies in sociale cohesie ook wel, maar dan meer op het niveau van individuen.
Myrthe van de Pavert: Waar ik wakker van lig is dat we het collectivisme een beetje kwijtraken. We worden allemaal wat individueler en dat zie je terug in technologie, dat zie je terug in een vluchtelingencrisis. We zijn heel erg met ons zelf bezig en keuzes voor jezelf maken en daar maak ik me eigenlijk het meeste zorgen over. 
Shad Raouf: Ana herkent zich hierin. Als aanstaande moeder realiseert ze zich des te meer het belang van naar elkaar omkijken.
Ana Röell: Voor de luisteraars is dat lastig zien, maar ik zit hier met een vrij grote buik aan tafel. En misschien dat de zwangerschap mij veel meer op het collectief wijst.
Shad Raouf: Wat voor invloed denk je dat de zwangerschap op jou heeft?
Ana Röell: Ik denk dat je als aanstaand ouderschap steeds meer weggaat van het individualisme. Ik denk dat je steeds meer realiseert dat je de mensen om je heen nodig hebt. Ik denk dat we veel te veel zijn geworden tot individuen die het gevoel hebben dat ze in hun eentje iets van hun leven moeten maken.
Het moet allemaal succesvol en snel. Alles moet zo snel mogelijk. En we maken de natural resources van de wereld op als we het maar nu, nu, nu allemaal kunnen hebben. Ik denk dat daar ook een hele zwarte keerzijde aan is. 
En je ziet langzaam steeds meer klimaatactivisme. Je ziet steeds meer jongeren die zich verzetten tegen oude werk structuren. In dat opzicht ben ik dus ook heel hoopvol dat we steeds meer naar een samenleving gaan waar we meer in communities doen.
Shad Raouf: Er is inderdaad zeker reden voor hoop. En we zien een ontwikkeling richting een maatschappij waar we meer naar elkaar omkijken. Maar het tegenovergestelde is ook waar. We voelen met z'n allen ook een verharding optreden.
Myrthe van de Pavert: En dat zie je ook terug in het abortus-beleid in Amerika En dat vind ik echt heel zorgwekkend. En in Nederland heb je geen recht op abortus. In Nederland mag je een abortus doen maar we hebben geen recht op abortus. 
Shad Raouf: En nog niet te spreken over alle andere crises.
Eva van Haaster: We hebben te maken met een woon- crisis, een klimaatcrisis, stikstof crisis, asiel of migratiecrisis, vertrouwenscrisis misschien zelfs wel en dat zijn problemen die niet zomaar zijn opgelost. Is deze aaneenschakeling van crises een voorbode voor de toekomst? En wordt er dus ook van de overheid verwacht dat zij blijft anticiperen op die verschillende crises, of? 
Ja laten we eerlijk zijn de overheid kan niet alles oplossen. Dus ja ook als we in de toekomst te maken krijgen met meer crisis of een hogere intensiteit van de crisis waar we nu mee te maken hebben. 
Er zijn grenzen aan het oplossingsvermogen van de overheid en ik denk dat dat een belangrijk besef is voor de overheid zelf maar ook voor de burger. 
Jonas de Leeuw: Grappig, ja ik maak me niet zo'n zorgen over de toekomst. Ik ben er positiever over. Toen ik werkte aan het project focus in functie heb ik ook gesproken met Rob Wijnberg van de correspondent en die zei, en daar had hij denk ik wel gelijk in, van dat de media wel heel erg de neiging hebben om slecht nieuws te brengen en ook dus crises die er aan zit te komen. En ik denk dat we daar ook wel heel erg door gedreven worden dat idee dat alles slecht gaat omdat dat continu in het nieuws komt terwijl allerlei verbeteringen in de wereld, dat we die niet zien. En natuurlijk zijn het wel enorme uitdagingen waar we voor staan maar we hebben ook wel allerlei middelen om die aan te pakken en we zijn ook op allerlei gebieden ook wel rijker en beter ontwikkeld en beter toegerust dan tien, twintig jaar geleden.
Shad Raouf: Jonas komt met een zeer welkome relativering van de zorgen door ons eraan te herinneren dat de crises misschien groter zijn geworden, maar onze middelen ook. Maar er is nog iets anders wat speelt met betrekking tot die individualiserende samenleving. Want als we zoveel bezig zijn met onszelf, gaan we dan wel bereid zijn om offers te brengen voor anderen? 
Jurgen Timmerman: Waar ik me zorgen maak in het klimaat is dat je daarvoor heel veel offers moet brengen schijnbare offers, ten opzichte van hoe de wereld er twintig jaar geleden uitzag en vooruitzichten.
Vooral ook als Nederland, een land waar het toch allemaal goed gaat en het leven eigenlijk wel heel goed is voor de meeste mensen, om juist mensen te beschermen die aan de andere kant van de wereld wonen. Want grote problemen van klimaat verandering hier volgens mij niet zo zichtbaar. Er zijn hier niet zoveel mensen die denk ik een heel zwaar leven hebben door klimaatverandering. Die leven elders. 
Shad Raouf: Des te meer waarom we veranderaars nodig hebben. Mensen die zich inzetten voor de goede zaak. Voor de jongeren die hier naar luisteren en bij het horen van deze uitdagingen juist denken ik moet hier iets aan doen. Ik moet aan de slag. Wat voor advies zou je hen willen meegeven? 
Eva van Haaster: Nou ik zou sowieso denken als je hierin geïnteresseerd bent en als je denkt dat je daar interessante ideeën over hebt, zoek vooral je weg naar instanties zoals de WRR. Dat kan inderdaad via een stage zijn, misschien is er een specifiek project waar je op mee kunt denken of wat dan ook maar doe vooral mee in de discussie. En laat je ideeën horen, ga het gesprek aan. Misschien ook juist met mensen waarmee je het niet mee eens bent. 
Jurgen Timmerman: Nou, als je het hebt over grote uitdagingen. Als je grote uitdagingen wil leren kennen, moet je ook gewoon even de laatste paar WRR rapporten lezen. Opgave AI, volgens mij is er iets geschreven over houdbaarheid van de zorg in verband met vergrijzing. 
Mocht iemand denken van goh, grote maatschappelijke problemen, wat zijn dat nou eigenlijk? Ga even naar WRR.nl. Op een of andere manier is de WRR toch altijd in staat om een heel belangrijk maatschappelijk thema, daar hele zinnige dingen over te zeggen en die ook op een hele goede manier te agenderen.
Jonas de Leeuw: Ja het wordt nu een heel erg promopraatje voor de WRR maar ik zat te denken, het zou best wel goed zijn als jongeren rapporten lezen van instanties zoals de WRR of ook het Sociaal Cultureel Planbureau omdat ik denk dat er best wel een onbegrip bestaat bij mensen over hoe beleid gemaakt wordt en wat ook de wetenschappelijke consensus is over beleid en dat staat dus wel in die rapporten. 
Shad Raouf: En zo'n rapport lezen heeft echt wel meerwaarde. WRR rapporten zijn uitgebreider dan nieuwsberichten, maar minder technisch dan wetenschappelijke artikelen. Daarom is het een mooie middenweg voor mensen die meer diepte zoeken zonder dat ze een heel wetenschappelijk achtergrond nodig hebben. En als we het even praktisch maken, wat kunnen jongeren doen om zichzelf in zo'n positie te manoeuvreren, waar ze daadwerkelijk impact kunnen maken?
Myrthe van de Pavert: Op de universiteit wordt je eigenlijk opgeleid tot wetenschapper. Het is heel veel onderzoek doen, maar ik kwam er toch ook wel achter van ja je kan dat onderzoek doen maar als je uiteindelijk wil dat daar iets mee gebeurt, dan moet je ook het politieke spel begrijpen. Je moet weten welke mensen je moet aanspreken en hoe je mensen kan aanspreken.
En dus heb ik voor een organisatie gekozen, daar weer kom ik er in aanraking mee van oké je doet onderzoek maar met welke mensen moet je praten en hoe kun je zorgen dat jouw onderzoek gelezen wordt en dat het begrijpelijk is. Ik denk dat dat uiteindelijk het belangrijkste is. Je kan nog zoveel vinden of onderzoek doen maar het gaat erom dat het opgepakt wordt. 
Shad Raouf: En naast die praktische overwegingen, verlies het grotere plaatje niet uit het oog, zoals Teun duidelijk maakt.
Teun van Bebber: Vindt iets waar je hard voor kan maken en denk ook 'n beetje na over wat voor wereld zou je willen leven en wat kun je doen om die te bereiken en neem dat ook mee in je baan keus. Het hoeft niet alleen maar te zijn van ik wil een bepaald salaris verdienen of wat dan ook.
Shad Raouf: Denk na over je baan als een manier om de wereld vorm te geven waar jij in wil leven. Klinkt als een heel grote opgave. En misschien heb je dat nog niet zo helder. Of weet je helemaal niet hoe je dat ideaalbeeld moet bereiken. En dat is helemaal niet erg. Sterker nog, het is zelfs heel normaal om heel lang nog niet te weten wat je precies aan het doen bent. Myrthe leerde deze les al redelijk vroeg in haar studie in gesprek met een oudere studiegenoot. 
Myrthe van de Pavert: Die was tweeënveertig, en ik was vijfentwintig dus ik vond het heel interessant om met hem te praten omdat hij een hele carrière er op had zitten. En dat ik zei van nou, welke keuze moet je nou maken als je dan afgestudeerd bent en welke richting ga je op. En hij zei joh op mijn veertigste, eenenveertigste was ik pas enigszins zelfverzekerd over mijn baan. De eerste vier, vijf banen na je studie dat zijn gewoon studies alleen simpelweg betaald. En dat is de fijnste tip die iemand ooit kon geven. 
Je hoeft niet naar je studie de perfecte baan te hebben. Het is gewoon weer wat wil ik leren? Waar ben ik op dit moment in geïnteresseerd? Waar kan ik meer van leren om mezelf te ontwikkelen? En vanzelf ben je op een punt dat je denkt hee nu ben ik ergens, maar daar hoef je helemaal niet naar toe te werken.
Shad Raouf: U heeft geluisterd naar een speciale lustrum aflevering van Vogelvlucht, de podcast van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Abonneer je of volg deze podcast op je favoriete podcast app of ga naar de website voor meer informatie WRR.nl. Tot de volgende keer.