Europese variaties
De Europese Unie zal meer ruimte moeten bieden voor variatie om bijna dertig, onderling zeer verschillende Europese staten en hun burgers, te kunnen blijven verenigen. Dit staat in het rapport Europese variaties dat op 4 september is gepresenteerd door raadslid Ernst Hirsch Ballin in het Huis van Europa.
Nadruk op variatie
Voor verdere ontwikkeling van de Europese Unie legt de WRR de nadruk op variatie. De Unie moet helpen te voorzien in behoeften van haar burgers aan veiligheid, stabiliteit, welvaart en sociale bescherming, maar dat hoeft niet altijd en overal op dezelfde manier. Variatie biedt mogelijkheden om onderwerpen die Europese samenwerking vereisen, zo aan te pakken dat nationale democratieën hun eigen rol kunnen blijven spelen. Hiermee wil de WRR de discussie over de toekomst van de Europese Unie bevrijden van de drang om eenvormige toekomstbeelden te omhelzen.
De verschillende crises waar de EU mee te kampen heeft gehad (Eurocrisis, vluchtelingencrisis) en vraagstukken als de Brexit roepen de vraag op of de EU juist hechter of losser zal moeten worden. Volgens de WRR is dit een misleidende vraag, omdat variatie alternatieven biedt. Naarmate het aantal lidstaten en hun onderlinge verschillen groter zijn geworden, is er ook meer reden om van variatie gebruik te maken. Variatie vermindert de spanningen en voorkomt dat achter een papieren eenheid zulke grote verschillen bestaan dat ze de geloofwaardigheid van de Unie ondermijnen.
Dimensies van variatie
Variatie kent drie dimensies:
- qua inhoud van het beleid,
- qua type besluitvorming en
- qua deelnemende landen.
De ruimte voor zulke variaties wordt op drie terreinen verkend, te weten:
- de interne markt,
- de euro en
- asiel, migratie en grensbewaking.
Ook andere beleidsterreinen komen daarvoor in aanmerking, maar de raad heeft zich in dit rapport beperkt tot bovenstaande.
Gemeenschappelijke randvoorwaarden
Niet op alle terreinen is evenveel variatie mogelijk of wenselijk. Er zijn beperkingen en ondergrenzen. Een gemeenschappelijke markt kan alleen functioneren als de producten en diensten aan dezelfde kwaliteitseisen moeten voldoen. De samenwerking binnen de Unie is bovendien altijd gebaseerd op de principes van democratie, rechtsstaat en fundamentele rechten en vrijheden, waaronder sociale rechten en het mensenrecht op bescherming tegen vervolging. Wanneer we variaties kenmerkend laten zijn voor de Europese Unie, moet er rekening mee gehouden worden dat dit de gemeenschappelijke kenmerken in de Unie zijn waar niet mee gemarchandeerd kan worden.