Sinds medio 2014 staat het internationale veiligheidsbeleid hoog op de politieke agenda. Terroristische dreigingen, het neerschieten van vlucht MH17 boven Oekraïens luchtruim en vluchtelingenstromen uit Syrië maakten duidelijk dat veel brandhaarden elders in de wereld direct of indirect impact hebben op Nederland. Het project Veiligheids- en defensiebeleid heeft als doel het beleid op de betrokken terreinen te voorzien van een samenhangende analyse van de gewijzigde veiligheidssituatie. Daarbij is in het bijzonder aandacht voor de positie van de krijgsmacht.
Toekomstbestendig beleid
Gezien deze ontwikkelingen is een herziening van het Nederlandse beleid ten aanzien van internationale veiligheid en defensie noodzakelijk. De WRR wil het politieke en maatschappelijke debat stimuleren over de prioriteiten en capaciteiten voor een intelligent, toekomstbestendig Nederlands veiligheids- en defensiebeleid. Er is een richtinggevend perspectief nodig om in de bredere Nederlandse veiligheidsomgeving en -belangen keuzen te kunnen onderbouwen en verantwoorden aan de samenleving en de bondgenoten van Nederland.
Trendbreuk
Nu het kabinet – mede naar aanleiding van deze internationale spanningen – heeft besloten extra geld uit te trekken voor defensie lijkt er sprake van een trendbreuk. Sinds de jaren negentig zijn de Defensie-uitgaven gestaag en fors gedaald. De modernisering van de krijgsmacht is gepaard gegaan met flinke bezuinigingen, eerst opgelegd als ‘vredesdividend’ en later als gevolg van overschrijding van de normen van het stabiliteits- en groeipact.
Handelingsperspectief
Besluitvorming over de toekomst van de Nederlandse krijgsmacht dient echter plaats te vinden in het bredere perspectief van de nationale veiligheidsbelangen. Tegen deze achtergrond onderzoekt de WRR onder meer de volgende vragen:
- Welke veranderingen en trends in de internationale omgeving zijn op termijn relevant voor de veiligheid van Nederland?
- Wat zijn de huidige en toekomstige Nederlandse internationale veiligheids- en defensieopgaven?
- Welke (beleids)aanpassingen zijn in het licht hiervan nodig voor een toekomstbestendig en samenhangend Nederlands veiligheidsbeleid?
- Op welke wijzen kan de Nederlandse krijgsmacht bijdragen aan het handhaven en bevorderen van het Nederlandse veiligheidsbeleid, mede tegen de achtergrond van de motie Van der Staaij van 18 september 2014?1
1. Deze motie vraagt de regering onder meer “aan te geven wat het noodzakelijke ambitieniveau van onze krijgsmacht in de komende jaren is, welke internationale veiligheidsstrategie daarbij hoort, hoe de slagkracht van Defensie dient te worden vergroot en hoe deze zich verhoudt tot de nationale inzet van onze krijgsmacht…”
Rapport
Op 10 mei 2017 presenteerde de WRR zijn rapport Veiligheid in een wereld van verbindingen. Een strategische visie op het defensiebeleid.
De veiligheidsomgeving van Nederland is verslechterd. De WRR adviseert om de toekomst van de krijgsmacht vorm te geven vanuit een geïntegreerde veiligheidsstrategie die de interne en externe veiligheid omvat. Dit vraagt naast een strategisch defensiebeleid ook versterking van buitenlandbeleid en van ontwikkelingssamenwerking. Deze verdienen versterking om Nederland strategisch te equiperen voor de (toekomstige) geopolitieke situatie.
Video
(Beeldtekst: Veiligheid in een wereld van verbindingen. Een strategische visie op het defensiebeleid. Voice-over:)
RUSTIGE MUZIEK
VOICE-OVER: De veiligheidsomgeving van Nederland is verslechterd.
(Een gebied met molens.)
Het neerschieten van vlucht MH17 boven Oekraïens grondgebied vluchtelingenstromen naar Europa de strijd met Daesh in Syrië en Irak en terroristische dreigingen maken duidelijk dat veel brandhaarden in de wereld impact hebben op Nederland zelf.
(Een kaart van Europa.)
Ook de inzet van desinformatie en bedreigingen van vitale infrastructuren vormen een gevaar.
Actiever anticiperen op veiligheidsrisico's en dreigingen is nodig.
Het continue vermogen van de krijgsmacht is door bezuinigingen echter afgenomen.
En de samenwerkingsverbanden binnen de NAVO en binnen Europa verlangen aandacht.
Hoe moet een toekomstbestendig veiligheidsbeleid dat de richting voor het defensiebeleid aangeeft, eruitzien?
Welke strategische analyses zijn nodig voor de te maken politieke keuzes?
Om meer focus aan te brengen in het veiligheidsbeleid staan in het rapport van de WRR drie begrippen centraal.
In de eerste plaats: national security.
Dat wil zeggen: de veiligheid van het land als geheel.
In de tweede plaats: de flow security.
Voedsel, grondstoffen en andere goederen, maar ook diensten moeten via verbindingsroutes ongestoord kunnen aankomen of worden geëxporteerd.
Hetzelfde geldt voor essentieel dataverkeer dat zowel fysiek als elektronisch kan worden verstoord.
In de derde plaats: human security, de veiligheid van individuele mensen en de mate waarin mensen vertrouwen kunnen stellen in voor hen vitale overheidsdiensten en maatschappelijke omstandigheden.
De veiligheidsstrategie die van deze drie veiligheidsbegrippen uitgaat omvat zowel de externe als de interne veiligheid.
Internationaal vraagt dit naast een strategisch defensiebeleid ook versterking van buitenlandbeleid en van ontwikkelingssamenwerking.
Voor onze veiligheid is het belangrijk om de internationale rechtsorde te versterken.
Dat helpt landen om zich sociaal-economisch rechtsstatelijk en politiek te ontwikkelen.
Een geïntegreerde veiligheidsstrategie vraagt inspanning en samenwerking.
(Een gebouw met veel ramen.)
Daarom beveelt de WRR de instelling van 'n algemene raad voor de veiligheid aan en de oprichting van een planbureau voor de veiligheid als expertisecentrum voor een geïntegreerd veiligheidsbeleid.
Binnenlandse en buitenlandse veiligheidspolitiek moeten meer met elkaar samenhangen en elkaar versterken.
Onze samenleving is internationaal vervlochten.
Een doeltreffend Nederlands veiligheidsbeleid moet beantwoorden aan die internationale vervlechting van onze samenleving.
Niet alleen de krijgsmacht maar ook ontwikkelingssamenwerking en buitenlandbeleid verdienen versterking.
Opdat Nederland strategisch geëquipeerd zal zijn voor de geopolitieke situatie en in staat is om strategisch bij te dragen aan de Noord-Atlantische en Europese samenwerkingsverbanden.
De krijgsmacht verdient gerichte extra investeringen.
Maar extra investeringen moeten gericht worden ingezet, met een duidelijke focus.
Het gaat niet alleen om het inlopen op eerdere bezuinigingen maar ook om het versterken van de bestaande samenwerkingsrelaties met onze partners.
Samenvattend: de WRR wil met dit rapport het politieke en maatschappelijke debat stimuleren over de prioriteiten en capaciteiten voor een intelligent, toekomstbestendig Nederlands veiligheids- en defensiebeleid.
De verhouding tussen binnenlandse en buitenlandse veiligheid is de sleutel voor een samenhangend veiligheidsbeleid.
Verdieping van de strategievorming intensivering van de interactie tussen beleid en kennisinstituten meer focus van de krijgsmacht en versterking van buitenlandbeleid en ontwikkelingssamenwerking zijn volgens de WRR de ankerpunten voor een veiligheidsbeleid van Nederland in een wereld van verbindingen.
(Beeldtekst: Credits. Copyright 2017. WRR. Film- en fotomateriaal: -Cees van de Wal/Fotografie en Film, Kinderdijk. -Jan van Bilsen. -European Commission AV Services. -Ministerie van Algemene Zaken. -Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. -Ministerie van Defensie.)
(-Nederlandse Omroep Stichting. -WRR. De WRR heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van de hier vertoonde fragmenten te achterhalen. Meent u rechten te kunnen doen gelden, dan kunt u zich bij ons melden.)
